De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) opereert als een interbestuurlijke macht die optreedt als belangenbehartiger voor gemeenten, onder andere in Brussel. Sharon Dijksma is sinds 2023 voorzitter van de VNG. De organisatie wordt beschreven als een cluster van besloten vennootschappen die zich tussen Den Haag en de gemeenten heeft gepositioneerd en deals sluit.

Gemeenteraden hebben beperkte invloed op besluiten die de VNG namens hen neemt en die bindende gevolgen hebben. De rol van burgemeester, wethouder en gemeenteraad wordt gezien als een façade waar de burger zich op richt, waarbij burgemeesters worden omschreven als ongekozen 'vriendjes van'. Een wetsvoorstel voor de gekozen burgemeester werd in 2007 ingetrokken.

De verschuiving van democratische zeggenschap naar een private vereniging wordt beschouwd als een onderbelichte machtsoverdracht binnen het Nederlandse bestuur. Een Wob-onderzoeker noemt de VNG "de bijl aan de wortel van de lokale democratie."

Lokale autonomie op gebieden zoals digitalisering, zorginkoop en klimaat is nagenoeg verdwenen doordat de VNG namens gemeenten overeenkomsten heeft gesloten. De VNG wordt genoemd als oorzaak voor de uitbreiding van azc's, regenboogzebrapaden, 30 kilometerzones en betaald parkeren-gebieden.

De VNG wordt gezien als een uitdrager van de ideologische Agenda 2030 van de VN en het WEF. De vereniging lijkt zich veel bezig te houden met internationale ontwikkelingen, waardoor Nederlandse gemeenten op het tweede plan zouden komen te staan.